Eerder schreef ik een artikel genaamd “Help mijn foto is niet scherp“. Dat artikel gaat voornamelijk over het verkrijgen van een scherpe foto als je uit de hand fotografeert. Aan het einde heb ik het kort over het fotograferen op een statief en daar ga ik het deze keer over hebben.

In dit artikel leg ik het verschil uit tussen een ster bij Madame Tussauds en een echte ster.
De aanleiding is dat ik veel foto’s voorbij heb zien komen van de “superbloedmaan” die afgelopen week (september 2015) te zien was. Veel van deze foto’s waren helaas onscherp en in dit artikel ga ik je uitleggen waarom ze waarschijnlijk onscherp waren en hoe je dat kan voorkomen.

Fotograferen vanaf statief heeft enkele regeltjes. Ik leg ze stuk voor stuk uit in de tips hieronder

Tip 1: Gebruik een stevig statief.
Een stevig statief is een must. Vaak kopen mensen een statief dat het nét niet is. Goedkoop wordt dan duurkoop… Een stevig statief is een behoorlijke uitgave, maar je hebt er jarenlang plezier van. Ga je in de loop van de tijd zwaardere objectieven aanschaffen, ga dan na of je statief dat nog wel kan dragen. Ook is het onderhoud van je statief belangrijk. Vaak gaan schroefjes los zitten in de tijd en uiteindelijk kantelt dan de kop tijdens je opname. Je kan dit voorkomen door de dag voor het gebruik van je statief alles even na te lopen, weer vast te draaien en te controleren. Dan sta je in het donker niet voor verrassingen.

Tip 2: Gebruik de middenkolom van je statief NIET
De middenkolom noem ik wel eens de marketingkolom… Met deze middenkolom kan je je camera hoger neerzetten. Dus in de specificaties van je statief staat dat je statief hoog kan. Jij hoeft niet te bukken, fijn. Deze middenkolom maakt je camera echter een stuk minder stabieler. Bij voorkeur gebruik je de middenkolom dan ook niet. Hou hier ook rekening mee als je een statief aanschaft!

Tip 3: zet je IS/VR/Steadyshot uit.
Je Image Stabilisation (Vibration Reduction, Steadyshot, Optical Stabilisation, en hoe de verschillende stabilisatie-mogelijkheden nog meer heten) gooien roet in het eten als je camera op statief staat. Deze optie (als je hem hebt op je lens of camera) is geweldig als je uit de hand fotografeert met langere sluitertijden. Als je echter de camera op het statief zet dan gaat de Image Stabilisation trillingen compenseren die er niet zijn. In het voorbeeld hieronder kan je goed zien wat het resultaat is:

FOTOKAARTEN & SITUATIEKAARTEN

een minicursus in je fototas

Speciaal voor fotografen heb ik kleine geheugensteuntjes gemaakt. 10 FotoKaarten die je helpen met het instellen van je camera. Welke stand kies je wanneer, Hoe krijg je de beste scherpte-diepte, welke meetmethode is de beste op welk moment, hoe stel je je camera in? En nog veel meer!

Meer informatie over de Fotokaarten

Wil je meer? Dat kan!

De 28 Situatiekaarten nemen je mee in bijna alle mogelijke fotografische situaties. Niet langer meer twijfelen over welke lens je nodig hebt. Wat de instellingen zijn en hoe je iets in beeld zet. Afgedrukt en thuisgestuurd op duurzaam en dik papier.
Stop ze in je fototas en maak altijd het perfecte plaatje.

Meer informatie over de Situatiekaarten

Tip 4: laat je camera niet ‘shaken
Als je afdrukt op je camera door de ontspanknop in te drukken, dan beweegt de camera een beetje.
De mate van beweging die je op de foto terug ziet is van verschillende factoren afhankelijk:

  • ‘Harder’ afdrukken maakt dat je camera meer beweegt.
  • Meer inzoomen (een grotere telelens) maakt dat het effect groter is
  • De sluitertijd is van belang: Stel dat je camera een halve seconde nodig heeft om ‘uit te shaken’. Bij een sluitertijd van een seconde is dan de helft van de opname bewogen. Resultaat een bewogen foto. Heb je echter een sluitertijd van 30 seconden, dan zal het niet zo uitmaken op het gehele plaatje…

Om het ‘shaken’ te voorkomen kan je verschillende zaken doen:
Als eerste zal je bij voorkeur een afstandbediening kunnen gebruiken. Een afstandbediening met een draadje maakt dat je lekker achter je camera kan staan. Heb je een afstandbediening met infrarood, dan moet je vaak richten naar de voorkant van de camera. Handig voor selfies, maar minder handig als je achter de camera staat. Denk dus even na welke remote voor jou de beste is. Heb je een camera met wifi, gebruik dan je telefoon als afstandbediening.

Heb je geen remote, dan kan je kiezen om de zelfontspanner te gebruiken. Je drukt dan in, de camera kan even ‘uit trillen’ en dan wordt de opname gemaakt. Meestal is twee seconden voldoende.

Toch kan het zijn dat het afdrukken niet de boosdoener is.
De spiegel (als je een spiegelreflex hebt) is een onderdeel dat met behoorlijk wat geweld omhoog klapt als de foto gemaakt wordt. Als je werkt met een hele lange telelens kan de kleine trilling die hierdoor gemaakt wordt voldoende zijn om een onscherpe foto te krijgen. Veel camera’s hebben een optie om de spiegel op te klappen. Vaak moet je dan twee keer afdrukken (met een afstandbediening natuurlijk, anders heeft het nog geen zin) om een foto te maken. Maar wat je ook kan doen (en in mijn ogen veel handiger is) is om gebruik te maken van de liveview. De spiegel staat dan al omhoog en zal geen roet in het eten gooien.

Tip 5: gebruik niet een te lange sluitertijd.
Als je alles gedaan hebt om je camera stil te houden kan het natuurlijk voorkomen dat je onderwerp beweegt. Resultaat is dat je alsnog een bewogen foto hebt. Als je een levend wezen op de foto zet kan je het wel inschatten, maar wat nu als je onderwerp stil staat? Staat je onderwerp op de aarde (en jij ook) dan is het geen probleem. Bij Madame Tussauds zullen de sterren waarschijnlijk lekker stil staan. Ga je echter een hemellichaam op de foto zetten, dan is het andere koek. De sterren bewegen ten opzichte van de aarde (de aarde draait) en dat gaat redelijk snel.
Daarom gebruiken we in de fotografie de regel van 500. Hierbij kan je uitrekenen wat de maximale sluitertijd kan zijn om een ster (of de maan) onbewogen op de foto te krijgen. De regel is als volgt:
Maximale sluitertijd = 500 / (brandpuntafstand x cropfactor)

Rekenvoorbeelden: Als ik een fullframe camera (cropfactor is 1) gebruik en een 500 mm lens, dan is het 500/500 = 1 seconde. De maximale sluitertijd is dan 1 seconde. Gebruik ik een 20mm lens, dan is het 500/20 = 25 seconden.

Gebruik ik een cropcamera met een 1,6 crop, en gebruik ik diezelfde 500mm lens dan is het als volgt: 500 / (500×1,6) = 500/800 =0,625 seconde.
Als ik een 18mm lens gebruik op een cropcamera dan wordt de maximale sluitertijd 500 / (18×1,6) = 500 / 28,8 = 17,4 seconde

Deze waarden zijn een richtlijn, je kan beter aan de veilige kant gaan zitten. Ook is het zo dat een camera met een hogere resolutie (steeds meer) sneller ‘last’ heeft van een onscherpe foto en je dus eerder de regel van 400 zou gebruiken.

Tip 6: Bereid je voor!
Ga niet midden in de nacht nadenken of naar dit artikel om te kijken hoe het ook alweer zat. Bereid je voor en zet je spullen klaar. Test even je afstandbediening of je wifi. Zorg dat je batterijen vol zijn en er voldoende ruimte is op je geheugenkaartje. Kijk waar de stabilisatie van je lens of je camera zit en weet hoe je die snel uit kan zetten. Desnoods maak je even een klein spiekbriefje waar je stap voor stap de handelingen op zet die je s’ nachts nodig hebt. Een lampje (hoofdlamp of zaklamp) kan ook zeker een goede uitkomst bieden. Ook is het goed om na te denken over een locatie en die misschien een dag van tevoren al te bezoeken.

Hoe maakte ik nu deze foto’s?
In de middag voor de foto’s had ik alles voorbereid. Ondanks mijn ruime technische kennis en ervaring maak ik voor mijzelf een papiertje met daarop belangrijke zaken. Zeker vroeg in de ochtend kan zelfs ik wat vergeten. De statieven had ik nog even nagelopen en alvast in de auto gelegd. Verder was ik op verkenning geweest om een goede plek uit te zoeken waar ik makkelijk met de auto kon komen.
De wekker was gezet om 3:50 en alles stond klaar, inclusief wat te drinken en eten en een extra trui en wat te eten. Ik kon dus niets vergeten. Ter plekke stond ik met twee statieven en twee camera’s. Diverse lenzen had ik mee genomen. De ene camera was een cropcamera met een lens van 500mm. Hier nam ik een sluitertijd van maximaal 0,6 seconde. De andere camera was een fullframe met een 50mm lens. De sluitertijden hield ik hier ruim onder de 10 seconden.

Ik zette de liveview aan en zetten de camera op manueel focus. Door in de liveview in te zoomen kon ik redelijk makkelijk met de hand scherp stellen. Tijdens de opnames liet ik de liveview aanstaan en kon met de afstandbediening of de zelfontspanner een mooie scherpe opname maken.

In dit geval zat het maken van de foto dus voornamelijk in de voorbereiding!

Zelf de maan op de foto zetten?
Een superbloedmaan duurt weer even (ergens in 2033), maar een volle maan kan je iedere maand op de foto zetten. Overigens is er zo’n 2 tot 3 keer per jaar een (gedeeltelijke of vollledige) maansverduistering, je hebt dus genoeg kansen in de komende jaren. Wil je weten wanneer de maan verduisterd is (dus rood)? Dan kan je hier kijken.

Techniek om een gewone (of supermaan) op de foto te zetten:
Als je de maan ‘gewoon’ op de foto zet, dan heb je een grote kans op een overbelichte en/of bewogen maan. De camera ziet heel veel donker en maar een beetje licht en zal dus standaard gaan overbelichten. Om dat te voorkomen moet je de foto heel erg onderbelichten. Hoeveel? Dat is een beetje afhankelijk van de omstandigheden. Daarom gaan we het anders aanpakken:
Zet je camera op statief en zoom lekker in. Stel scherp op de maan en als je liveview hebt, doe dat dan ingezoomd en handmatig. Zet je camera op M, want we gaan zelf de belichting verzorgen. Zet je camera op ISO 100, diafragma op f/8 en je sluitertijd op 1/250. Als je een Nikon hebt die niet lager kan dan ISO 200, dan zet je de sluitertijd op 1/500.
Maak nu de foto en controleer! Zoom in op de maan in de preview en zorg dat je zeker weet dat de foto goed belicht is én dat de maan scherp is.

Is de maan te licht? Dan kan je je sluitertijd wat korter maken. Te donker? Maak hem dan iets lichter door je sluitertijd iets te verlengen óf je ISO een stap omhoog te zetten.

Oh ja. Doe mij en vooral jezelf een lol. Haal je UV-filter er af (en doe hem eigenlijk niet meer terug). Een UV-filter geeft namelijk ongewenste reflecties waar je bij het fotograferen van de maan zeker last van hebt. Ik heb hier een artikel voor je om te laten zien waarom je je UV filter niet moet gebruiken.

Beter leren fotograferen
Wil je beter leren fotograferen? Eindelijk eens de foto maken die je wilt en de camera niet meer op de automaat gebruiken? Ik heb een geweldige online cursus voor je gemaakt. Een Online fotocursus met 21 ebooks met honderden voorbeeldfoto’s en ruim 5 uur aan duidelijke instructievideo’s. Op deze pagina staat je alle informatie over deze online cursus. Nadat je ingeschreven bent kan je direct beginnen én deze cursus volgen in je eigen tijd en eigen tempo en op je computer, tablet of mobiel.

Wil je op de hoogte blijven van nieuwe artikelen over fotografie? Schrijf je dan in via het formulier hieronder of via deze pagina op de website. Denk je dat je vrienden ook wat aan dit artikel hebben? Help mij dan om dit artikel te delen met de knoppen hieronder. Je kan dit bericht op Facebook, Google-Plus of LinkedIn publiceren. Of je Twittert er over en je kan het zelfs naar iemand mailen. Alvast bedankt! Wil je me steunen bij het onderhouden van deze website en deze artikelen? Dat kan door fotospullen aan te schaffen bij Cameranu.nl. Als je dat doet via deze link kost jou dat niets meer en krijg ik een kleine commissie.
Fotocursussen, workshops en (gratis) fotografieprojecten vind je op www.heelhollandfotografeert.nl