Windmolens Voor en Na bewerkingTijdens de diverse cursussen die ik verzorg krijg ik met enige regelmaat de vraag of digitaal bewerken is toegestaan. Het ‘Photoshoppen’ heeft vaak een negatieve klank, alsof je de werkelijkheid helemaal zou verminken. Wat mij betreft mag je van alles doen met je foto’s. Zelf doe ik ook best wel wat van optimaliseren aan mijn beelden. Maar is dat dan ‘Photosjoppen’?

In dit artikel vertel ik je mijn mening en waarom dat mijn mening is. Je ziet ook wat ik aan deze en aan andere foto’s gedaan heb om deze zo te krijgen.

Wat is de werkelijkheid

Russisch fotobewerkenLaten we beginnen met het verhaal dat een foto de absolute werkelijkheid zou zijn. Dat is namelijk volgens mij al een behoorlijk misverstand. Want de fotograaf bepaalt in ieder geval het kader. Dus als fotograaf bepaal je al voor een groot deel wat er wel of niet op de foto komt. Je bepaalt welke lens je gebruikt, dus het perspectief. Maar ook bepaal je of je een groot diafragma gebruikt en dus gebruik maakt van een grote of kleine scherpte-diepte.
De foto is dus vaak niet dé werkelijkheid, maar steeds meer een stukje van de werkelijkheid. Een fotograaf creëert als het ware een beeld van de werkelijkheid.

Na de opname
Na de opname heb je als fotograaf de mogelijkheid om nog wat met de foto te doen. Dat kan iets kleins zijn, zoals een stukje afsnijden of de kleuren wat bij te werken. Maar het kan ook iets groots zijn zoals het toevoegen of weghalen van mensen. Dit is zeker niet iets dat alleen in het digitale tijdperk gebeurt. In de analoge donker kamer werd ook heel wat bewerkt. Nu was dit wel wat tijdrovender, maar Rus die in ongenade viel bij de Russische leiders werd met gemak uit de officiële staatsfoto’s gehaald.

Een goede opname is het begin
Ik geef veel fotocursussen, zowel aan beginners als gevorderden. Ik ben van mening dat je een foto al in de camera goed moet maken. Je let dus op je belichting (daar schreef ik diverse artikelen over: 1,2, 3 en 4), maakt gebruik van een polarisatiefilter als dat wenselijk is, zet je witbalans goed en maakt gebruik van een statief als je een langere sluitertijd hebt. Al deze zaken zorgen er voor dat je foto zo goed mogelijk uit de camera komt.

Maar dan nog kan het voorkomen dat het beeld er anders uit ziet dan dat jij zag. Dat heeft onder andere te maken met het feit dat onze ogen nu eenmaal veel beter zijn dan die sensor van de camera. Dus soms zie jij wel details in een schaduwpartij en op de foto zie je dat niet.

Optimaliseren
Dit zou het moment kunnen zijn dat je er voor kiest om de foto te bewerken en ik noem deze stage van het bewerken ‘het optimaliseren van de foto’. Dit is het moment dat je de kleuren aan gaat passen, meer of minder verzadiging, iets wijzigen van de kleurtoon en het wijzigen van de witbalans. Maar ook kijk je op dit moment kritisch naar de belichting en het bijbehorende histogram. Eventueel kies je voor een zwart-wit weergave en je kijkt of er contrast toegevoegd of weg gehaald moet worden. Kleine oneffenheden kan je hier weghalen, te denken valt aan sensorvlekken of een verdwaald graspolletje dat je niet weg kon halen. Al deze werkzaamheden kunnen het beeld van een foto toch behoorlijk wijzigen zoals in onderstaand voorbeeld te zien is (klik voor een groter formaat).

Foto 1: zo uit de camera (RAW, bewust bij het maken van de opname de foto wat lichter gemaakt dan de werkelijkheid)

Foto 1: zo uit de camera (RAW, bewust bij het maken van de opname de foto wat lichter gemaakt dan de werkelijkheid)

Foto 2: na correctie witbalans. Zoals je kan zien was de originele foto wat blauwig (camera stond op auto witbalans)

Foto 2: na correctie witbalans. Zoals je kan zien was de originele foto wat blauwig (camera stond op auto witbalans)

Foto 3: Belichting aangepast en zwarte tinten bijgewerkt. Verder Saturatie wat omlaag, contrast wat omhoog en een klein vignet toegevoegd.

Foto 3: Belichting aangepast en zwarte tinten bijgewerkt. Verder Saturatie wat omlaag, contrast wat omhoog en een klein vignet toegevoegd.

Meer optimaliseren en manipuleren
Dan kom je op een gegeven moment op het punt dat je misschien nog wel meer wilt doen. In bovenstaand voorbeeld wilde ik namelijk de dreigende lucht nog wat meer aanzetten. Ik heb daarvoor in Lightroom gebruik gemaakt van een gegradueerd filter. Dit had ik overigens ook kunnen doen met een echt gradueel filter op de camera (maar die had ik niet bij me tijdens het maken van de foto). Daarnaast wilde ik het lokale contrast wat vermeerderen om meer ‘pit’ te geven aan de foto.

Foto 4: helderheid (lokaal contrast) aangedikt, en gradueel fliter in de lucht gezet.

Foto 4: helderheid (lokaal contrast) aangedikt, en gradueel fliter in de lucht gezet.

Ik kan nu met gemak verder gaan met deze foto. Ik kan in photoshop nog meer windmolens toevoegen, of een giraffe tussen de molens zetten. Dit is echter voor mij het moment dat een foto dusdanig bewerkt wordt dat je er een heel ander beeld van maakt dan dat het origineel was. Je bent dan aan het manipuleren. Tegelijk ben ik me bewust dat veel mensen de foto met het dreigende lucht ook al een behoorlijke bewerking vinden.

Waar ligt de scheidslijn?
Van mij mag veel, fotografie gaat immers om communicatie. Het gaat tenslotte om het beeld dat je als fotograaf/kunstenaar neer wilt zetten. Als de fotograaf het nodig vindt om een giraffe in een foto te zetten met Photoshop, dan is dat zo. Als het beeld dan ook nog de goede emotie oproept, dan is het wat mij betreft geslaagd. Je zou dan kunnen zeggen dat het beeld eerder valt in de categorie “digitaal bewerkt beeld” dan in de categorie “fotografie”. Maar het is moeilijk om een exacte grens aan te geven wanneer een beeld in de ene categorie of in de andere valt. Want stel je nu voor dat de wieken van één van de windmolens net even niet zo lekker in beeld hadden gestaan. Had ik die dan mogen lenen uit een andere foto, 1 seconde later gemaakt?

Journalistiek
In de journalistiek ligt het anders. Ook hier is het zo dat de fotograaf een ‘eigen’ beeld van de werkelijkheid maakt. Wat laat de fotograaf bijvoorbeeld wel of niet zien. Niet alleen fotografen bepalen de werkelijkheid, ook een regime kan zich daaraan schuldig maken. Je kan je voorstellen dat je als fotograaf in Noord-Korea iets heel anders te zien krijgt dan de werkelijkheid in dat land.
Maar als je als fotograaf bij een journalistieke foto ineens giraffen gaat zetten die er niet waren bij het maken van de foto, dan ben je journalistiek gezien verkeerd bezig. Bekende voorbeelden in de journalistiek zijn de Reuters-fotograaf die extra rookwolken boven Beiroet neer zette.

Ook een voormalig winnaar van de Zilveren camera maakte zich schuldig aan het oneigenlijke gebruik van Photoshop. Door wat belangrijke elementen weg te halen uit de foto kreeg de foto een heel andere lading.

De keuze
Ik vind het geoorloofd om een foto te optimaliseren. En ik ben ook niet schuw om een foto meer drama mee te geven om op die manier een beter beeld te creëren. Ik gebruik daarvoor het programma Lightroom. In dit programma gebruik ik de hulpmiddelen die ook beschikbaar zijn in de donkere kamer bij het analoog fotograferen. Wel probeer ik de foto die het basismateriaal is, altijd zo goed mogelijk te maken. Dus ik let op compositie, techniek en het gehele beeld. Ik maak opnames waarbij ik vaak al bij het maken van de foto weet hoe ik de foto ga optimaliseren.

Nog wat voorbeelden van foto’s die ik geoptimaliseerd heb. Je ziet de foto zoals die uit de camera kwam en het resultaat:

​​​​​​

lampen voor  lampen na
 boer voor boer na
sneeuwlandschap voor sneeuwlandschap na
 autorit voor  autorit na

Beter leren fotograferen
Wil je beter leren fotograferen? Eindelijk eens de foto maken die je wilt en de camera niet meer op de automaat gebruiken? Ik heb een geweldige online cursus voor je gemaakt. Een Online fotocursus met 21 ebooks met honderden voorbeeldfoto’s en ruim 5 uur aan duidelijke instructievideo’s. Op deze pagina staat je alle informatie over deze online cursus. Nadat je ingeschreven bent kan je direct beginnen én deze cursus volgen in je eigen tijd en eigen tempo en op je computer, tablet of mobiel.

Wil je op de hoogte blijven van nieuwe artikelen over fotografie? Schrijf je dan in via het formulier hieronder of via deze pagina op de website. Denk je dat je vrienden ook wat aan dit artikel hebben? Help mij dan om dit artikel te delen met de knoppen hieronder. Je kan dit bericht op Facebook, Google-Plus of LinkedIn publiceren. Of je Twittert er over en je kan het zelfs naar iemand mailen. Alvast bedankt! Wil je me steunen bij het onderhouden van deze website en deze artikelen? Dat kan door fotospullen aan te schaffen bij Cameranu.nl. Als je dat doet via deze link kost jou dat niets meer en krijg ik een kleine commissie.
Fotocursussen, workshops en (gratis) fotografieprojecten vind je op www.heelhollandfotografeert.nl